CITAS DA LUDOCHAPA

A Ludochapa pechou no 2008 un proxecto exitoso debido aos incontables retrasos nos pagos que se realizan a cotío dende as administracións públicas. Nembargantes aventurámonos en novas iniciativas empresariais no eido da Educación No Formal... Ala imos!

REGATAS CON CHAPAS


Agora andamos enredando con facer unha variante das populares carreiras de chapas, transformando as chapas en embarcacións tradicionais para poder facer regatas e diversas singladuras.

Artigo Revista Galega de Educación: marzo 2007


Pre-texto

Vaias onde vaias, has atopar chapas, non importa se é Fisterra ou Singapur, Capetón ou Tititaca. Pódense utilizar tal cal e pódense decorar, pintar, personalizar… ata instrumentos musicais se poden facer con chapas!!! Son doadas de levar: cunha presiñas de chapas e xiz pódense facer xogos ben diferentes.
E ademais ... xogar ás chapas é divertidísimo!! Proba e verás


Preguntas breves con respostas sinxelas

- Que é a Ludochapa?
Unha ludoteca móbil de xogos con chapas.
- E que precisa a Ludochapa?
Unha Caixa de Xogos Reunidos de Chapas, monitores e chapas.
- Que é unha Caixa de Xogos Reunidos de Chapas?
Unha caixa de 80 x 60 x 7 cm (aproximadamente) que contén chapas, explicación dos xogos (Guía da Ludochapa) e taboleiros para unha ducia de xogos con chapas.
- E como son as chapas?
Pintadiñas de diferentes cores, algunhas con peso (cera, masa, silicona ...) e ata decoradas (cunchas, pedriñas, elementos vexetais, moedas ...).
- Quen pode xogar?
Persoas, de 4 aniños en diante.


Fundamentación

A chapa como xoguete é un elemento universal presente en multitude de xogos coas súas diversas variantes. A chapa ten compoñentes característicos de xogos tradicionais: é barata, todos podemos conseguir chapas, serve para varios xogos diferentes e resulta ser facilmente personalizable –con pinturas, deseños ou dándolle peso-. Como outras vantaxes, é cómodo o seu transporte e calquera intre é bo para botar unha partida coas chapas.

A nosa proposta de recuperación dos xogos de chapas, ademais de mostrar un interese por este tipo de xogos, afonda no compoñente participativo e socializador do xogo, de aí a idea de procurar crear unha liga de xogos de chapas.

Nas nosas mentes, ao longo dos últimos anos, existe e persiste a idea de empregar material que adoita rematar no lixo como base para construír xogos e demais argalladas. Unha chapa para xogar, toda pintadiña e relucente, é unha chapa menos no lixo; un par de milleiros de chapas para xogar, son un par de milleiros de chapas menos no lixo. Se cadra non estamos a evitar o problema da xeración excesiva de lixo, pero cando menos sacamos partido a algo que ía rematar no vertedoiro, ao tempo que non se mercan xoguetes plasticosos, caros e contaminantes.

Xogar con materiais baratos e doados de acadar. Hai alguén que non poida apañar unha ducia de chapas? Se as pintas son máis bonitas, pero sen pintar tamén serven para xogar. Hainas de refrescos, de cervexas, de cava e de zumes, de distintas cores e tamaño, ata de formas -¡as de cava son fantásticas como pelota de Futbolchapa!-. Un xogo que podes facer sen gastar menos dun euro é un xogo que paga a pena probar.

A tradición. As carreiras de chapas son un xogo ben antigo, abonda remontarse uns anos atrás para lembrar carreiras de chapas en patios e prazas; quen perdía, quedaba sen chapas, quen gañaba, preparábase para o vindeiro sábado. Recuperar xogos dos nosos pais e nais significa non deixar caer no esquecemento un compoñente da cultura galega.



A Ludochapa na rede de centros socio-culturais do concello de Santiago

Dende Xaneiro ata San Xoán de 2006, nos Centros Socio-Culturais de Compostela implementouse unha liga de xogos con chapas, denominada Liga Intercores porque as persoas participantes –de 5 a 13 anos- xogaban en representación dunha cor que escollían libremente entre as oportunidades que ofrece o arco da vella.

Comezouse por 4 centros –os dos barrios de Vite, As Fontiñas, A Trisca e Conxo- que recibían a visita de dous expertos ou Ilustres Xogadores, quen lles aprendían os xogos e monitorizaban a actividade. Máis tarde, procurando descentralizar a actividade a centros máis pequenos, incorporáronse os centros das zonas de Amio, Figueiras e Casco Histórico. Nestas visitas, ademais dos distintos golpeos de chapas, establecíase un sistema de puntuación, premiando tamén a participación e o bo facer, ademais das chapabilidades de cada participante. A idea, ben simple, foi a de atopar quen eran os chapóns e chaponas dos diferentes xogos con chapas, merecidamente recompensados cun diploma acreditativo e unhas bolsiñas que contiñan os elementos precisos para botar unha partida ao xogo no que foron chapóns ou chaponas.

Na procura de que a actividade no ficase nos días que os Ilustres visitaban ao centro, dotouse a cada ludoteca de Caixas de Xogos Reunidos de Chapas, de xeito que os xogos e taboleiros estaban a disposición das rapazas e rapaces. Para a Ludochapa foi un éxito o feito de que iso funcionase, e resultou moi gratificante ver que se empregasen as Caixas de Xogos.

Para dinamizar a actividade, botouse man dos recursos de monitores e monitoras, e editouse un boletín –xa contra o final do proxecto- o Chapachapín, no que se daba conta de novidades, vindeiras datas, quen era o chapón ou chapona do mes, que cor-equipa ía por diante na táboa de clasificacións, etc.

No tocante á avaliación, establecéronse varios niveis. Realizábase unha ficha para cada visita aos centros, de xeito que se recollían os nomes das persoas participantes, monitorado, xogos feitos e unha breve valoración persoal. Tamén se fixo unha xuntanza cos responsables das aulas de xogo dos centros, para avaliar en conxunto cos monitores, e mirar de mellorar de cada a posibles edicións futuras. E finalmente fíxose unha avaliación por parte da Ludochapa, que se incluíu na memoria do proxecto.


A Ludochapa gustaría de …

… Que a xente xogase, independentemente da súa idade. Por iso temos diferentes tipos de xogos segundo os aniños e o espírito de cada persoa.

… Que quen quixese probar a xogar coas chapas, contactase co enderezo electrónico de Ludochapa, para que poida recibir as fichas cos xogos, os textos da Guía da Ludochapa, ou mirar de recibir unha visita.

… Que se miren de recuperar e, de for preciso, re-pensar xogos populares e tradicionais para que non se perdan e, sobre todo, para gozar con eles.

Fichas de obradoiros: PINTACHAPA

Nome: Obradoiro de chapas, Pintachapa.
Motivación: As chapas son un interesante recurso material para diferentes obradoiros, creativos, lúdicos e artísticos.
Acción: Pintar chapas para facer equipas e como primeiro paso para persoaliza-las nosas chapas.
Loxística: Superficie plana para apoiar taboleiro, espacio cómodo para manualidades, pintura en esprai.
Idade: A partir de 12 anos.

¿QUE PRECISAMOS?
Chapas, pintura en esprai (botes de 230 ml), un taboleiro. IMPORTANTE: sobre este taboleiro imos pintar, así que é mellor aproveitar un taboleiro vello ou mercar un. As dimensións axeitadas son de 60 x 80 cm para pintar de cada tacada unhas 35-40 chapas. Non valen cartóns ou plásticos porque a pintura pegaría a chapa ao cartón ou plástico e resulta complicado de separar e así queda unha chafallada.

¿E COMO SE FAI?
Buscamos un lugar axeitado para pintar, a sabendas de que se non utilizamos nunca pintura en esprai igual a primeira vez o resultado non é moi alá. Recomendamos pintar nun lugar cun pouco de espacio libre no contorno do taboleiro, polo que poida pasar -que non ten que pasar, claro. No 95 % dos casos non pasa nada, pero o 5 % restante adoita coincidir co día que alguén deixou algo que non se podía manchar xusto ó carón do taboleiro e vas ti e dis "boh, déixoa estar, total non creo que lle salpique"... ¡E zas!-.
Solucionada a ubicación do taboleiro, temos que colocar nel as chapas. Unha distancia de separación axeitada entre chapa e chapa é de 7 cm, e colocalas en filas e columnas facilita o pintado. Comeza por pinta-lo interior das chapas, déixalas secar un pouco (ou daslle a volta con coidado de non mancharte) e logo pinta-la outra cara da chapa. Cólle-lo esprai e le-las instruccións (o normal é que teñas que axitalo con movementos de arriba a abaixo co bote de esprai invertido: coa parte da tapa mirando para o chan durante un minuto máis ou menos). Hai diferentes marcas de pintura en esprai no mercado, como orientación toma o prezo de 2 euros, e un bote dá para unhas 70-80 chapas.
Taboleiro con chapas listo, esprai listo, espazo listo ... ¡Pois a pintar! Pinta sempre de fronte a chapa e pensa que o taboleiro ten catro lados: é mellor pinta-la chapa de fronte dende cada lateral do taboleiro, de xeito que fagas primeiro unha pasada a tódalas chapas dende un mesmo lateral, logo vas ao seguinte lateral do taboleiro (móveste ti ou móve-lo taboleiro, segundo sexa máis cómodo) e pintas. Así co terceiro e cuarto lateral, de xeito que a chapa quede ben pintadiña.
Deixámolo secar un día e logo recollémo-las chapas. Se lle botaches demasiada pintura notaralo porque a chapa fica un tanto pegada ao taboleiro; abonda con botar man dun destornillador de punta plana para libera-la chapa.

Fichas de obradoiros: MÚSICACHAPA

Nome: Obradoiros con chapas, Musicachapa.
Motivación: As chapas son un interesante recurso material para diferentes obradoiros,
creativos, lúdicos e artísticos.
Acción: Facer un instrumento musical con chapas a partir das chapas-ferreñas feitas no obradoiro de Furachapa e Machacachapa.
Loxística: superficie axeitada para emprega-lo martelo.
Idade: A partir de 11 anos.

¿QUE PRECISAMOS?
chapas furadas (ver obradoiro Furachapa), martelo, puntas coa cabeza ancha, un taco de madeira sobre o que emprega-lo martelo, superficie apropiada para emprega-lo martelo e tantos tacos de madeira como instrumentos musicais ou matraquiños queiramos facer.
¿E COMO SE FAI?
Collemos un pau -é máis doado clavar en lsitóns de mandeira planos ca nun pau redondo- por exemplo de 24 x 4 x 1 cm.
Deixamos parte do pau para agarrar coa man e pola outra marcamos tres ou catro puntos separados alomenos 4 cm entre si. Neses puntos imos clava-las puntas, pero antes de facelo pasámo-las puntas polo buraco das chapas feitas no Furachapa. 4 chapas por punta son abondo, pero hai quen lle mete máis: ti escolles.
Se as chapas teñen plástico, podes quitarllo ou ben deixalo e colocar parte metálica contra parte metálica (soa máis). Procura que as chapas do medio teñan un buraco grande para que escorregue ben e que a de diante/arriba o teña máis pequeno, para que non escapen as chapas da punta clavada.
E agora, con coidado, cláva-las puntas nos lugares marcados antes no pau. Ten tino para non clavar de máis. Repíte-la operación con 3 ou 4 puntas, e tes un instrumento musical de percusión que lle chamamos matraquiño para ir dando a nota e a chapa.

Fichas de obradoiros: FURACHAPA

Nome: Obradoiros con chapas, Furachapa.
Motivación: As chapas son un interesante recurso material para diferentes obradoiros, creativos, lúdicos e artísticos.
Acción: Furar chapas coa axuda dun martelo e unha punta para empregalas como colgante ou ferreña.
Loxística: superficie axeitada para emprega-lo martelo, taco de madeira, martelo e punta gorda.
Idade: A partir de 12 anos.

¿QUE PRECISAMOS?
Chapas machacadas (ver Machacachapa), martelo, superficie apropiada para emprega-lo martelo, un taco de madeira e unha punta gorda.
¿E COMO SE FAI?
Collémo-las chapas machadas e colocándoas sobre o taco de madeira (enriba dunha superficie axeitada) situámo-la punta gorda en perpendicular á chapa xusto no punto onde queremos fura-la chapa: o medio e medio da chapa. Dámoslle co martelo á punta e a chapa queda furada.
As chapas furadas e machacadas pódense pintar e facer colgantes con elas, e tamén son un material fantástico para empregar como ferreñas (esas cousiñas metálicas das pandeiretas), que nos serven para facer un obradoiro de Musicachapa.

Fichas de obradoiros: MACHACACHAPA

Nome: Obradoiros con chapas, Machacachapa.
Motivación: As chapas son un interesante recurso material para diferentes obradoiros, creativos, lúdicos e artísticos.
Acción: Esmagar chapas coa axuda dun martelo para empregalas como colgante.
Loxística: superficie axeitada para empregar o martelo, taco de madeira e martelo.
Idade: A partir de 11 anos.

¿QUE PRECISAMOS?
Chapas, martelo, superficie apropiada para emprega-lo martelo e un taco de madeira.

¿E COMO SE FAI?

Colocámo-la chapa coa parte interior boca abaixo sobre o taco de madeira e dámoslle co martelo de xeito que a chapa fique aplastada.
A idea é sinxela pero requiere unha pouca habilidade e certo tino, ¡e resulta ideal para liberar tensións!

Pode ser que a chapa quede cos "dentes" para dentro ou para fóra, iso xa depende da destreza e gusto de cada un para darlle unha forma ou outra.
As chapas machacadas están guai para facer colgantes, ferreñas (esas pezas metálicas das pandeiretas) ou como fichas para algúns xogos.